Deze informatie vervangt nooit het advies van een arts. Maar we weten dat de tijd van een consultatie beperkt is, waardoor je vaak vergeet bepaalde vragen te stellen, en dat er nog steeds veel misvattingen bestaan rondom bepaalde medicatie. Daarom willen we toch een overzicht geven van de typische behandelmethoden en hun aandachtspunten.
Een crème of zalf op basis van cortisone werkt ontstekingsremmend en wordt plaatselijk op de eczeemplekken aangebracht. Bij correct gebruik volgens de richtlijnen van de arts is dit een efficiënte symptoombehandeling en zijn er nauwelijks bijwerkingen, hoewel men hier vaak voor vreest.
Werkzame stof:
Er bestaan veel verschillende soorten cortisone. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is het niet zo dat het percentage van de werkzame stof de beste indicatie geeft hoe ‘zwaar’ de gebruikte cortisone is. Daarvoor worden de werkzame stoffen ingedeeld in vier klassen.
Klasse | Werkzame stof | Merknaam |
1 – Zwak | hydrocortison 1% hydrocortisonacetaat 1% | Cremicort crème Pannocort crème en Conforma Hydrocortisone crème |
2 – Matig | flumetason (pivalaat) 0,02% triamcinolon acetonide 0,1% clobetason butyraat 0,05% | Locacortene zalf Delphi crème Eumovate (sinds 2020 uit de handel) |
3 – Sterk | betamethason (valeraat) 0,1% hydrocortison butyraat 0,1% methylprednisolon aceponaat 0,1% mometason furoaat 0,1% fluticason 0,05% of 0,005% | Betnelan V zalf of oplossing Locoid crème of emulsie Advantan crème of zalf Elocom zalf, crème of oplossing Cutivate (sinds 2019 uit de handel) |
4 – Zeer sterk | betamethason dipropionaat 0,05% clobetasol propionaat 0,05% | Diprosone zalf of oplossing Dermovate zalf, crème of oplossing en Clobex shampoo |
Bron: bcfi.be
Voor milde klachten, voor kinderen en voor de behandeling van het gezicht en de hals, wordt een lagere klasse van cortisone voorgeschreven. Hoe zwaarder de voorgeschreven cortisone, hoe korter de aangewezen behandelingsduur.
Bijwerkingen:
De voornaamste bijwerking bij langdurig gebruik is een lokale verdunning (atrofie) van de huid en kans op huidstriemen. Puistjes of rode bultjes rondom de mond komen voor. Wondjes zullen ook iets trager genezen. Deze bijwerkingen zijn onschadelijk, maar ontsierend. In zeldzame gevallen kunnen er systemische bijwerkingen zijn.
Dosering:
Hoofd en hals | Arm en hand | Been en voet | Romp vooraan | Rug en billen | Totaal per week bij 1x/dag smeren | |
Leeftijd | Aanbevolen vingertopeenheden | |||||
3-12 maand | 1 | 1 | 1,5 | 1 | 1,5 | 30 gram |
1-2 jaar | 1,5 | 1,5 | 2 | 2 | 3 | 50 gram |
3-5 jaar | 1,5 | 2 | 3 | 3 | 3,5 | 65 gram |
6-10 jaar | 2 | 2,5 | 4,5 | 3,5 | 5 | 85 gram |
10-16 jaar | 2,5 | 3 | 6 | 5 | 6 | 85 gram |
Volwassene | 2,5 | 4 | 8 | 7 | 7 | 140 gram |
Bronnen: UZ Gent, UZ Leuven, UMC Utrecht
Bij ernstig eczeem kan cortisone in de vorm van magistrale bereidingen (gelules) of kant-en-klare tabletten worden voorgeschreven.
Bij deze toedieningsvorm is er een groter risico op bijwerkingen en interacties met andere medicatie dan bij de zalven, maar het kan je wel een herstelpauze geven bij ernstige chronische klachten.
Werkzame stof | Merknaam |
hydrocortison | Hydrocortisone BPB (oraal, 20 mg) |
methylprednisolon | Medrol (oraal, 4, 16 of 32 mg) |
NB: Het ontstekingsremmend effect van 20 mg hydrocortison is ongeveer gelijk aan dat van 4 mg methylprednisolon of 5 mg prednisolon. | |
Bron: bcfi.be
Bijwerkingen:
Mogelijke bijwerkingen zijn duizeligheid, hoofdpijn, misselijkheid, braken, verdunning van de huid, wazig zien, zout- en waterretentie, euforie, slapeloosheid of depressie. Verder is er vooral bij langdurige en hoge dosering van orale corticosteroïden een kans op ernstiger complicaties aan o.a. de ogen, maag, spieren, botten, glucosehuishouding, hart of bloedvaten. Bespreek grondig met je arts wat in jouw geval de risico’s zijn. Deze zullen worden opgevolgd tijdens periodieke consultaties.
Dosering:
Volg de richtlijnen van je arts. De duur van de behandeling is doorgaans zo kort mogelijk en de dosis moet langzaam worden afgebouwd. Zet de behandeling nooit plots stop.
De herhaalde belichting van de huid met ultraviolette stralen kan chronische eczeemklachten doen verminderen, vergelijkbaar met het effect van de zon (zonder het zweten). Bij PUVA wordt er aanvullende medicatie toegediend, bij UVB-therapie niet.
Werkzame stof:
De specifieke frequentie van uv-stralen die hiermee opgewekt wordt, heeft een bewezen kalmerende werking op eczeem. Bij PUVA worden UVA-stralen gebruikt, die minder kracht hebben dan UVB. Daarom moet je gelijktijdig het geneesmiddel Psoraleen nemen, dat je gevoeliger maakt voor de behandeling. Verder is er de keuze tussen breed-spectrum UVB en smal-spectrum UVB of TL01. In dat laatste geval wordt de specifieke frequentie 311 nm uitgefilterd, omdat die het meest effect heeft op eczeem. Beide soorten straling komen van nature voor in zonlicht.
Dosering:
De behandeling bestaat uit drie sessies per week. Meestal duurt de behandeling drie tot vier maanden en wordt het effect merkbaar na twee maanden. Per sessie wordt de dosis volgens het behandelschema opgebouwd door de duur van de belichting langzaam te verlengen tot maximaal 10 minuten.
Bijwerkingen:
Deze hoeveelheid uv-straling wordt als veilig beschouwd. Tussen behandelingen blijf je wel best uit de zon, om je huid niet te overbelasten. Er is een kans op uitdroging van de huid, dus de combinatie met hydraterende zalven blijft belangrijk, maar je brengt die best na de belichting aan. Bij verkeerd of te langdurig gebruik is er – net zoals bij blootstelling aan de zon – kans op zonnebrand, vroegtijdige huidveroudering en een verhoogd risico op huidkanker.
Je kunt lichttherapie gebruiken samen met cortisonezalven, mits enige voorzichtigheid. Bespreek dit met je dermatoloog.
Het nadeel van deze behandeling is de geregelde verplaatsing naar de dermatoloog. De behandeling wordt niet terugbetaald door de ziekteverzekering, maar kost wel minder dan een consultatie. In Nederland zijn er twee bedrijven die een UVB-behandeling voor thuis aanbieden.
Deze groep van medicijnen onderdrukt het immuunsysteem, dat vaak aan de basis ligt van de ontsteking bij atopisch eczeem. Het wordt niet terugbetaald bij andere vormen van eczeem.
Tacrolimus en pimecrolimus zijn een alternatief voor de cortisonezalven. Ze kunnen als behandeling bij acuut eczeem en volgens een onderhoudsschema worden voorgeschreven.
Werkzame stof:
Het effect van tacrolimus is te vergelijken met een zwaardere klasse van cortisonezalf, pimecrolimus met een lichtere klasse.
Werkzame stof | Merknaam | Opmerkingen |
pimecrolimus | Elidel® crème | Vanaf 2 jaar |
tacrolimus | Protopic® zalf 0,03% Protopic® zalf 0,1% | Vanaf 2 jaar Vanaf 16 jaar |
Bron: bcfi.be
Bijwerkingen:
Een branderig gevoel op de plaats van toediening is een veelvoorkomende bijwerking, maar dit vermindert meestal. Bij het drinken van alcohol kan roodheid en irritatie in het gezicht optreden. Wel is er een verhoogde kans op infectie, bv. herpes simplex (koortsblaas), en ontstoken haarfollikels.
Dosering:
De behandeling zal doorgaans één à twee keer per dag worden aangebracht tot de acute fase voorbij is. Nadien kan het effect worden verlengd met twee smeerbeurten per week. Je kunt dit middel veilig gebruiken op langere termijn en op gevoelige huid, bv. rond de ogen.
Vermijd zo veel mogelijk blootstelling van je huid aan de zon wanneer je calcineurine-remmers gebruikt.
Ciclosporine onderdrukt de werking van T-lymfocyten in het immuunsysteem. Dit medicijn is ontwikkeld voor transplantatiepatiënten, maar onderdrukt ook atopisch eczeem bij een groep patiënten. Het wordt oraal ingenomen.
Werkzame stof | Merknaam |
ciclosporine | Neoral® (10, 25, 50, 100 mg?) |
Bijwerkingen:
Ongewenste effecten komen vaak voor en kunnen ernstig zijn. Je bloeddruk en nierfunctie moeten goed worden opgevolgd door de arts. Indien nodig, moet je stoppen met deze medicatie. Deze behandeling is niet geschikt bij zwangerschap.
Dosering:
Volg de richtlijnen van je arts.
Biologicals zijn een nieuwe groep geneesmiddelen voor ernstig atopisch eczeem bestaande uit natuurlijke antilichamen.
Sinds 2018 mogen volwassen patiënten met ernstig atopisch eczeem, voor wie geen van de andere therapieën goed aanslaat, op aanvraag van de dermatoloog behandeld worden met het nieuwe medicijn dupilumab. Daarvoor moet je dermatoloog een aanvraag indienen. Dupilumab (Dupixent®) blokkeert de werking van IL-4 en IL-13 en is bij ca. 25 % van de patiënten effectief. Dit kan op voorhand niet worden getest, dus resultaat is niet gegarandeerd. Daarnaast heeft het ook een reeks bijwerkingen, waar je arts je over kan informeren. De behandeling bestaat hier uit een reeks inspuitingen met het medicijn in de huid, om de twee weken gedurende een langere periode. De meest voorkomende zijn: reacties op de injectieplaats (dat wil zeggen roodheid, zwelling en jeuk), hoofdpijn, droge en jeukende ogen, ooginfectie, koortsblaasjes (op lippen en huid).
Er zijn meer van deze biologicals in ontwikkeling, die weer op andere interleukines (= stoffen die een rol spelen in het immuunsysteem van de huid) werken en daardoor efficiënt zijn bij andere eczeemprofielen. Als je deelneemt aan een klinische studie, kan het zijn dat je al één van deze nieuwe medicijnen toegediend krijgt.
Er bestaat ook speciale kledij voor kinderen en volwassenen, als medisch hulpmiddel bij eczeem. Denk bijvoorbeeld aan handschoenen of wanten, hemdjes, broeken, kousen en rompertjes.
Deze anti-krab onderkleding is gemaakt van zachte stof met een antibacterieel ingrediënt.
Antihistaminica worden regelmatig voorgeschreven, vooral bij patiënten met een atopische aanleg of allergie, en ingenomen in de vorm van tabletten, siroop, zuigtabletten of druppels. Antihistaminica helpen bij het onderdrukken van jeuk door allergische reacties waarin de stof histamine een rol speelt. Lang niet alle soorten eczeem zijn echter gelinkt aan een allergie, waardoor ze bij sommige mensen wel en bij anderen geen effect zullen hebben.
Werkzame stof en bijwerkingen:
Er bestaan veel verschillende merken antihistaminica, maar er is weinig tot geen verschil in de werking ervan. Grofweg kan je deze medicijnen opdelen in een categorie waar je suf en moe van kan worden (maar dit kan helpen bij slaaptekort door nachtelijke jeuk) en een categorie die niet versuffend werkt (doordat dit effect wordt tegengegaan met een ander ingrediënt). Er is geen significant verschil in doeltreffendheid tussen deze twee groepen.
Klasse | Werkzame stof | Merknaam |
Weinig sederend | Bilastine Cetirizine Levocetirizine Loratadine Desloratadine Ebastine Fexofenadine Mizolastine Rupatadine | Bellozal, Ilexel Cetirizine, Cetisandoz, Zyrtec Levocetirizine, Xyzall Claritine, Loratadine, Rupton Aerius, Desloratidin, Desloratadine Ebastine, Estivan Allegratab, Telfast Mizollen Rupatadine, Rupatall |
Sederend | Difenhydramine Dimenhydrinaat Dimetindeen Hydroxyzine Ketotifen | Nustasium R Calm Dimenhydrinate Fenistil Atarax Ketotifen Teva, Zaditen |
Bron: bcfi.be
Bijwerkingen:
Vermoeidheid is de meest voorkomende bijwerking. Dit effect hangt erg af van de persoon, de leeftijd en de situatie. Let wel op met de combinatie met andere sederende geneesmiddelen en met alcohol.
Vooral bij de sederende groep kan je ook één van volgende bijwerkingen ervaren: droge mond, misselijkheid, moeite met urineren, obstipatie, hartkloppingen (vooral bij hydroxyzine), wazig zien, transpireren, onrust en verwardheid.
Als je nier- of leverproblemen hebt, zijn deze geneesmiddelen mogelijk niet aangewezen.
Dosering:
Meestal neem je één tablet in per dag. Antihistaminica zijn geschikt voor seizoensgebonden en voor langdurend gebruik.
Omdat de effecten van klassieke medicijnen niet altijd tevreden stemmen en er bovendien een terechte maar overschatte vrees is voor bepaalde bijwerkingen, zoeken vele eczeempatiënten vroeg of laat hun heil in alternatieve geneeswijzen. Meestal gaat het om homeopathische lotions, crèmes en voedingssupplementen.
Er is nog zeer weinig of geen kwalitatief wetenschappelijk onderzoek naar het effect van deze middelen en de kans op teleurstelling blijft dus groot. Maar als je je er goed bij voelt, is dat prima.
We willen je wel een aantal aandachtspunten meegeven:
Naast fysieke klachten kan je ook last hebben van mentale klachten:
Samengevat: chronische eczeemklachten beïnvloeden in grote mate onze gevoelens.
Vooral als het eczeem moeilijk of niet onder controle raakt, heeft dit een grote impact op de levenskwaliteit van mensen met eczeem. In een vicieuze cirkel versterken fysieke en mentale klachten elkaar en lijkt het na een tijd alsof je er niet meer uit geraakt. Het is dus niet verwonderlijk dat mensen met een zware vorm van eczeem meer risico hebben op een depressie. Dat was één van de conclusies uit het onderzoek ‘Itching for Life. Quality of Life and Costs for people with severe atopic eczema in Europe’ uit 2018.
Weet dat je niet alleen staat in de omgang met je eczeem en in je klachten. Contact met en tips van lotgenoten kunnen heel behulpzaam zijn. Daarvoor kan je terecht in de besloten Facebookgroep ‘Eczeem Vlaanderen’ van vzw Allergienet.
Spreek met je arts ook over je psychische klachten. Merk je dat het eczeem echt psychisch belastend wordt, aarzel dan niet om psychologische ondersteuning te zoeken. Bij de arts is er immers maar beperkte tijd om te praten. Voor een aantal consultaties bij een psycholoog of psychotherapeut kan je beroep doen op een tegemoetkoming van de mutualiteit: informeer je over de specifieke voorwaarden.