De relatie tussen atopische dermatitis en staphylococcus aureus (een bacterie) is al lang bestaand en complex. Een Nederlands bedrijf is aan het investeren in een nieuwe technologie dat zich op de bacterie focust om de ernst te helpen verminderen.

Ongeveer 1000 soorten bacteriën leven op de oppervlakte van onze huid, maar volgens data is er één die een grote rol speelt bij atopische dermatitis, staphylococcus aureus. Wanneer deze wordt gekweekt tijdens een eczeem uitbraak, wordt staph overgroei gezien in de ontstoken huid van 90% van eczeempatiënten. Wat niet duidelijk was, is of de bacterie de uitbraak veroorzaakt of profiteert van de gunstige omgeving om zich te vestigen en problemen te veroorzaken. De onderzoekers neigen naar de eerste visie gebaseerd op eerder onderzoek verzameld tijdens hun literatuurstudie.

Ten eerste heeft staph de neiging om de vriendelijke bacteriesoorten (commensals) te verdrijven deze zorgen voor het evenwicht en de diversiteit die nodig zijn voor een gezond microbioom (verzameling van micro-organismen zoals virussen, bacteriën en gisten). De onderzoekers zien staph als een waarschijnlijke verdachte bij het veroorzaken van de onstabiele huidmicrobioom dat kenmerkend is bij AD.

Ten tweede creëert staph allerlei problematische bijproducten die interfereren met het vermogen van het immuunsysteem om een normale reactie op te zetten (een ander kenmerk van AD).

Onder deze bijproducten bevind zich biofilm, een slijmerige matrix waarin bacteriën de aanval van immuun cellen die normaal gesproken de infectie zouden kunnen verwijderen, verbergen, aangroeien en ontwijken. De chronische huidbeschadiging die wordt gezien in AD biedt een perfecte setting voor de vorming van biofilm, aldus de onderzoekers.

Staph scheidt ook enzymen af die de allergenen de huid helpen binnen te dringen en superantigenen die een ongewoon grote ontstekingsreactie veroorzaken. Ondanks het potentieel voor staph om deze negatieve effecten uit te oefenen, waarschuwden de coauteurs voor antibiotica als een routinebehandeling voor AD, voornamelijk vanwege bezorgdheid over antibioticaresistentie, maar ook vanwege de langdurige aard van AD.

Een AD-patiënt langdurig op antibiotica houden is ongepast en uiteindelijk schadelijk schreven ze. Met het tekort aan effectieve antimicrobiële behandelingen en de opkomst van resistente stammen van staph wordt gezocht naar alternatieven voor antibiotica.

Terwijl antibiotica werken door de essentiële bacteriestructuren en -processen te verstoren of hun reproductievermogen te dwarsbomen, is de endolysinebenadering afhankelijk van virussen om het werk te doen.

Endolysinen zijn enzymen die worden geproduceerd door virussen (bacteriofagen genaamd) die bacteriën infecteren. Deze virussen vergrendelen zich op de celwand van de bacterie en injecteren hun DNA. Dat is hoe de virussen zich voortplanten. Om nieuwe bacteriofagen te helpen ontstaan breekt het endolytische enzym de bacteriële celwand open en doodt de bacterie daarbij.

Een Nederlands bedrijf (Micreos) heeft in deze nieuwe technologie geïnvesteerd en heeft onlangs haar vrij verkrijgbare eczeemproduct Gladskin gelanceerd. Het belangrijkste ingrediënt van het product is Staphefekt hun versie van een endolytisch enzym, dat specifiek gericht is op staph. Gladskin heeft ook als doel om het evenwicht van het microbioom in de huid te herstellen en de symptomen van het eczeem te verlichten. Vanwege het unieke werkingsmechanisme zou bacteriële resistentie geen probleem moeten zijn, aldus de fabrikant, en onderzoekers op het gebied van immunologie en microbiologie zijn het met die bewering eens.

De tijd zal leren of de nieuwe technologie zijn intrede doet en uiteindelijk traditionele antibiotica vervangt. Voor nu is het een trend die het bekijken waard is.

Bron: National Eczema Association, “the bacterial culprit that drives atopic dermatitis“ door Margaret Willig Crane. <https://nationaleczema.org/staph-gladskin/>. Geraadpleegd op 30/09/2019